Giai đoạn 1: Khởi nghiệp & Sinh tồn (Góc nhìn Machiavelli)
"Thương trường là chiến trường"
Khi bạn mới mở công ty cung ứng thực phẩm, thị trường đang bị các đối thủ lớn chiếm giữ. Bạn không có vốn nhiều, không có quan hệ rộng. Lúc này, làm người "tốt bụng, ngây thơ" là tự sát.
Tư duy: Bạn phải là Niccolò Machiavelli.
Hành động:
Cáo: Bạn dùng mưu mẹo. Có thể là seeding marketing khéo léo, tìm ngách thị trường mà đối thủ bỏ quên, hoặc săn đón nhân sự cốt cán của đối thủ.
Sư tử: Bạn quyết liệt về giá để giành thị phần. Bạn sa thải ngay lập tức những nhân viên kém cỏi làm ảnh hưởng đến dòng tiền.
Mục tiêu: Tồn tại bằng mọi giá. Hiệu quả được đặt lên trên quy trình hay tình cảm.
Giai đoạn 2: Tăng trưởng nóng & Hỗn loạn (Góc nhìn Thomas Hobbes)
"Thiết lập Trật tự hay là Chết"
Công ty bạn sống sót và doanh thu tăng vọt lên 200 triệu, rồi 500 triệu. Nhưng rắc rối nảy sinh: Nhân viên cãi nhau, hàng hóa mất mát, khách hàng khiếu nại, mỗi người làm một kiểu. Đây là trạng thái "chiến tranh của tất cả chống lại tất cả".
Tư duy: Bạn cần trở thành Leviathan (Thomas Hobbes).
Hành động:
Thiết lập quyền lực tập trung tuyệt đối. Bạn ban hành Quy trình vận hành chuẩn (SOP).
"Quy định là quy định, cấm cãi". Nhân viên phải tuân thủ giờ giấc, quy trình nhập kho, xuất kho nghiêm ngặt.
Sự trừng phạt (KPI, phạt tiền) là cần thiết để duy trì kỷ luật.
Mục tiêu: An ninh và Trật tự. Biến đám đông hỗn loạn thành một cỗ máy thống nhất.
Giai đoạn 3: Ổn định & Thu hút Nhân tài (Góc nhìn John Locke)
"Từ Cai trị sang Hợp tác"
Khi công ty đã ổn định, những nhân sự giỏi bắt đầu cảm thấy ngột ngạt dưới chế độ "độc tài" kiểu Hobbes. Họ muốn nghỉ việc. Bạn nhận ra mình không thể làm tất cả mọi thứ. Bạn cần những người giỏi (Sales Manager, IT Manager) làm việc cho mình.
Tư duy: Bạn chuyển sang phong cách John Locke.
Hành động:
Khế ước lao động: Rõ ràng, minh bạch. "Anh cống hiến X, anh nhận được Y".
Tôn trọng quyền tư hữu: Trả lương cao, thưởng doanh số xứng đáng (ESOP). Tôn trọng ý kiến đóng góp của nhân viên.
Bạn không còn ra lệnh áp đặt, bạn quản lý dựa trên sự đồng thuận và hợp đồng.
Mục tiêu: Tự do sáng tạo và Sở hữu. Giữ chân nhân tài bằng lợi ích thiết thực và sự tôn trọng.
Giai đoạn 4: Xây dựng Văn hóa Doanh nghiệp (Góc nhìn Rousseau)
"Chúng ta là một Gia đình"
Tiền bạc (Locke) là chưa đủ. Nhân viên bắt đầu chia bè kết phái, bộ phận Kinh doanh ghét bộ phận Kế toán. Họ chỉ làm vì lương chứ không yêu công ty. Bạn cần một thứ gắn kết họ sâu sắc hơn.
Tư duy: Bạn áp dụng "Ý chí chung" của Jean-Jacques Rousseau.
Hành động:
Xây dựng Sứ mệnh (Mission) và Tầm nhìn (Vision): "Chúng ta không chỉ bán thực phẩm, chúng ta mang lại bữa ăn an toàn cho người Việt".
Tổ chức Team building, xóa nhòa khoảng cách sếp - lính.
Khuyến khích mọi người đặt lợi ích tập thể (công ty) lên trên cái tôi cá nhân.
Mục tiêu: Sự đồng lòng (Unity). Biến tập thể nhân viên thành một khối thống nhất về tinh thần.
Giai đoạn 5: Mở rộng quy mô & Chuyển giao (Góc nhìn Montesquieu)
"Thoát khỏi cái bóng người sáng lập"
Bạn muốn mở rộng ra toàn quốc, hoặc bạn muốn nghỉ hưu sớm. Nhưng công ty đang phụ thuộc hoàn toàn vào uy tín và sự phán đoán của bạn. Nếu bạn ốm, công ty tê liệt. Nếu bạn đưa ra quyết định sai lầm, công ty sụp đổ.
Tư duy: Bạn cần kiến trúc sư Montesquieu.
Hành động:
Xây dựng hệ thống Tam quyền phân lập:
HĐQT (Lập pháp): Định hướng chiến lược (có thể thuê chuyên gia bên ngoài).
CEO (Hành pháp): Thuê CEO chuyên nghiệp điều hành, bạn không can thiệp việc vặt.
Ban Kiểm soát (Tư pháp): Bộ phận kiểm toán nội bộ độc lập giám sát CEO.
Thiết lập cơ chế kiểm soát chéo để không một cá nhân nào (kể cả CEO mới) có thể lạm quyền làm hại công ty.
Mục tiêu: Sự bền vững (Sustainability). Công ty chạy bằng Hệ thống, không chạy bằng Con người cụ thể.
Tổng kết
Một doanh nhân thành công là người biết linh hoạt đội chiếc mũ của triết gia nào vào đúng thời điểm:
Mới khởi nghiệp: Đừng vội làm Montesquieu (cồng kềnh), hãy làm Machiavelli.
Khi mất kiểm soát: Đừng làm Rousseau (tình cảm), hãy làm Hobbes.
Khi cần nhân tài: Đừng làm Hobbes (độc đoán), hãy làm Locke.
Khi cần đoàn kết: Đừng làm Machiavelli (chia rẽ), hãy làm Rousseau.
Khi muốn tự do tài chính/nghỉ ngơi: Bắt buộc phải làm Montesquieu.
